५ जून जागतिक पर्यावरण दिन विशेष लेख
जागतिक पर्यावरण दिन हा दरवर्षी ५ जून रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस पर्यावरण संरक्षणासाठी जनजागृती निर्माण करण्याच्या उद्देशाने संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या पर्यावरण कार्यक्रमाअंतर्गत १९७२ पासून सुरू करण्यात आला. त्या वर्षी स्टॉकहोम येथे भरलेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या पर्यावरण परिषदेत या दिवसाचे महत्त्व अधोरेखित करण्यात आले आणि १९७३ पासून तो अधिकृतपणे साजरा होऊ लागला. पर्यावरण दिन हे केवळ एक औपचारिक आयोजन नसून, संपूर्ण जगासाठी निसर्गाबाबत जबाबदारीची जाणीव करून देणारा एक संदेश आहे.
आजच्या घडीला आपण ज्या प्रकारे निसर्गाचा वापर करत आहोत, त्यामध्ये अतिरेक दिसून येतो. जंगलतोड, प्रदूषण, हवामान बदल, जलस्त्रोतांचे प्रदूषण, प्लास्टिकचा अतिरेकी वापर, जैवविविधतेचा ऱ्हास यामुळे संपूर्ण पृथ्वी संकटात सापडली आहे. मानवी स्वार्थामुळे निसर्गाचा समतोल बिघडत चालला आहे. तापमानवाढ, अतिवृष्टी, दुष्काळ, चक्रीवादळे अशा नैसर्गिक आपत्तींची वारंवारता आणि तीव्रता वाढली आहे. याचे दुष्परिणाम केवळ पर्यावरणावरच नव्हे, तर मानवी जीवनावरही होत आहेत.
जागतिक पर्यावरण दिन आपल्याला या समस्यांबाबत जागरूक करून त्यावर उपाययोजना करण्यासाठी प्रेरित करतो. या दिवशी विविध देशांमध्ये जनजागृती मोहिमा, वृक्षारोपण, स्वच्छता मोहीम, प्लास्टिक विरोधी उपक्रम, शाश्वत जीवनशैलीविषयी कार्यशाळा आयोजित केल्या जातात. अनेक शाळा, महाविद्यालये, संस्था आणि स्वयंसेवी संघटना विविध कार्यक्रमांच्या माध्यमातून पर्यावरण संवर्धनाचा संदेश देतात. प्रत्येक वर्षी या दिवसासाठी एक विशिष्ट थीम ठरवली जाते, जी त्या वर्षीच्या पर्यावरणविषयक जागतिक मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करते. उदाहरणार्थ, २०२५ साठीची थीम "Our Land. Our Future. We are #GenerationRestoration" ही असून, ती जमिनीच्या पुनरुज्जीवनावर आधारित आहे.
पर्यावरणाचे संरक्षण ही केवळ शासकीय संस्था किंवा मोठ्या संघटनांची जबाबदारी नाही. प्रत्येक व्यक्तीने यामध्ये सक्रिय सहभाग घेतला पाहिजे. घराघरात पाण्याची बचत, वीजेचा योग्य वापर, प्लास्टिकचा टाळलेला वापर, पुनर्वापर व पुनर्निर्मिती, सार्वजनिक वाहतूकचा अधिक वापर, झाडांची लागवड आणि संवर्धन हे सर्व उपाय अत्यंत परिणामकारक ठरू शकतात. प्रत्येक छोटा बदल हा मोठ्या परिवर्तनाचे कारण ठरतो.
निसर्ग हा मानवाचा आदिम मित्र आहे. तो आपल्याला अन्न, पाणी, हवा, निवारा आणि सौंदर्य देतो. पण जर आपण त्याच्यावर अतिरेक करत राहिलो, तर निसर्गही आपली साथ सोडू शकतो. म्हणूनच, जागतिक पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने आपण सर्वांनी ठरवले पाहिजे की आपण निसर्गाशी सुसंवाद साधू, त्याचे रक्षण करू आणि पुढील पिढ्यांसाठी एक हरित आणि समृद्ध पृथ्वी निर्माण करू.
निसर्ग वाचवणं म्हणजे स्वतःचं भविष्य वाचवणं. चला, आजपासूनच एक सकारात्मक पाऊल उचलूया – पर्यावरणासाठी, जीवनासाठी.
भारत ननवरे सर(शेळगाव)
.jpg)
