भारताने पहिल्या एकदिवसीय सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचा १७ धावांनी पराभव करून तीन सामन्यांच्या मालिकेत १-० अशी आघाडी घेतली. रविवारी रांची येथील जेएससीए आंतरराष्ट्रीय स्टेडियम कॉम्प्लेक्समध्ये प्रथम .फलंदाजी करताना भारताने विराट कोहलीच्या शतक आणि रोहित शर्मा व केएल राहुलच्या अर्धशतकांच्या जोरावर ५० षटकांत आठ बाद ३४९ धावा केल्या. प्रत्युत्तरात दक्षिण आफ्रिकेचा डाव ४९.२ षटकांत ३३२ धावांवर आटोपला. पाहुण्या संघाकडून मॅथ्यू ब्रिट्झके (७२), मार्को जॅन्सन (७०) आणि कॉर्बिन बॉश (६७) यांनी अर्धशतके झळकविली. भारताकडून कुलदीप यादवने चार, तर हर्षित राणाने तीन बळी घेतले. अर्शदीप सिंगला दोन, तर प्रसिद्ध कृष्णाला एक बळी मिळाला. आता दोन्ही संघ ३ डिसेंबर रोजी रायपूरमध्ये होणाऱ्या दुसऱ्या सामन्यात एकमेकांसमोर येतील.
विजयी लक्ष्याचा पाठलाग करणाऱ्या दक्षिण आफ्रिकेची सुरुवात अतिशय डळमळीत झाली. हर्षित राणाने डावाच्या दुसऱ्याच षटकात सलामीवीर रायन रिकेल्टनला बाद केले. त्यानंतर त्यानेच क्विंटन डी कॉकला यष्टीरक्षक केएल राहुल करवी झेलबाद केले. हे दोन्ही फलंदाज त्यांचे खाते उघडू शकले नाहीत. अर्शदीप सिंगने कर्णधार एडेन मार्करामला फक्त ११ धावा असताना संघाला तिसरा धक्का दिला. त्यानंतर टोनी डी जॉर्गी आणि मॅथ्यू ब्रिट्झके यांनी जबाबदारीने धुरा सांभाळली. त्यांनी चौथ्या विकेटसाठी ६६ धावांची भागीदारी केली, जी कुलदीप यादवने मोडली. त्याने जॉर्जीला पायचितच्या जाळ्यात पकडले, त्याने ३५ चेंडूत ३९ धावा केल्या. त्यानंतर ब्रिट्झकेला डेव्हाल्ड ब्रॅव्हीसची साथ मिळाली, परंतु हर्षित राणाने ब्रिट्झला गायकवाडच्या हातून झेलबाद केले. तो फक्त २७ धावा करू शकला.
भारताविरुद्धच्या या सामन्यात मॅथ्यू ब्रीट्झके, मार्को जॅन्सन आणि कॉर्बिन बॉश यांनी डाव स्थिर करण्याचा प्रयत्न केला, परंतु भारतीय गोलंदाजांनी दक्षिण आफ्रिकेच्या फलंदाजांना त्यांचे लक्ष्य गाठण्यापासून रोखले. ब्रीट्झकेने ७२, जॅन्सनने ७०, बॉशने ६७, सुब्रायनने १७ आणि बर्गरने १७ धावा केल्या.
तत्पूर्वी, नाणेफेक गमावल्यानंतर प्रथम फलंदाजी करताना यशस्वी जयस्वालने भारताला जलद सुरुवात करून दिली होती, परंतु तो वेग राखू शकला नाही आणि डी कॉकने त्याला यष्टीमागे टिपले. त्यानंतर रोहितने कोहलीसोबत सूत्रे हाती घेतली आणि दोन्ही फलंदाजांनी १०९ चेंडूत १३६ धावांची भागीदारी केली. रोहित चांगल्या फॉर्ममध्ये दिसत होता, परंतु मार्को जॅन्सनने त्याला एलबीडब्ल्यू बाद केले. अशाप्रकारे, रोहित आणि कोहलीमधील भागीदारी तुटली. रोहितने ५१ चेंडूत ५७ धावा काढल्या, ज्यामध्ये पाच चौकार आणि तीन षटकारांचा समावेश होता. रोहितने ४३ चेंडूत ६० वी एकदिवसीय अर्धशतक पूर्ण केली.
रोहित आणि कोहलीमधील ही घरच्या मैदानावर सर्वाधिक एकदिवसीय भागीदारी आहे. त्यांच्यात ४१ डावात २५९८ धावांची भागीदारी आहे. कुमार संगकारा आणि महेला जयवर्धने या यादीत दुसऱ्या क्रमांकावर आहेत, त्यांनी ५७ डावात २५९६ धावा केल्या आहेत.
शतकी खेळीसाठी कोहलीला सामनावीराचा पुरस्कार देण्यात आला. तो घरच्या मैदानावर खेळल्या जाणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये सर्वाधिक सामनावीराचा पुरस्कार मिळविणारा फलंदाज बनला. त्याने हा पुरस्कार ३२ व्यांदा जिंकला. दक्षिण आफ्रिकेचा जॅक कॅलिस आणि भारताचा महान फलंदाज सचिन तेंडुलकर या विक्रमात दुसऱ्या स्थानावर आहेत. दोघांनीही ३१ वेळा सामनावीराचा पुरस्कार जिंकला आहे.
माजी भारतीय कर्णधार रोहित शर्मा एकदिवसीय सामन्यात सर्वाधिक षटकार मारणारा फलंदाज बनला आहे. रोहितने या सामन्यात ही कामगिरी केली. या सामन्यापूर्वी, रोहित हा पराक्रम करण्यापासून तीन षटकार दूर होता. तीन षटकार मारून त्याने पाकिस्तानच्या शाहिद आफ्रिदीला मागे टाकले.
पाकिस्तानचा माजी कर्णधार आफ्रिदीने त्याच्या एकदिवसीय कारकिर्दीत एकूण ३५१ षटकार मारले होते, परंतु रोहितने आता या फॉरमॅटमध्ये ३५२ षटकार मारले आहेत, जे इतर सर्वांना मागे टाकतात. रोहितने डावाच्या १५ व्या षटकात दक्षिण आफ्रिकेचा फिरकी गोलंदाज प्रेनेलन सुब्रायनच्या चेंडूवर डीप मिडविकेटवर सलग दोन षटकार मारून आफ्रिदीची बरोबरी केली आणि नंतर मार्को जॅन्सेनचा चेंडू डीप स्क्वेअर लेगवर खेचला, ज्यामुळे आफ्रिदीचा कमी डावात सर्वाधिक एकदिवसीय षटकार मारण्याचा विश्वविक्रम मोडला.
रविवारी, ३० नोव्हेंबर रोजी रांचीच्या मैदानावर काहीतरी विलक्षण घडले. नियंत्रित फलंदाजी, विकेट दरम्यान धावणे आणि संयमी बांधणीसाठी ओळखला जाणारा विराट कोहली अचानक एका नवीन अवतारात दिसला. त्याच्या डावाची सुरुवात दोन शक्तिशाली षटकारांनी झाली, जे कोहली त्याच्या सुरुवातीच्या षटकांमध्ये क्वचितच करतो, परंतु या बदलामुळे विराट त्याचा खेळ बदलत आहे का याबद्दल चर्चा सुरू झाली आणि हा बदल २०२७ च्या एकदिवसीय विश्वचषकाच्या तयारीचा भाग आहे का ? असा प्रश्न अनेकांना पडला.
यशस्वी जयस्वाल लवकर बाद झाल्यानंतर कोहली सहसा डाव स्थिर करण्याची जबाबदारी घेतो, परंतु यावेळी त्याने सुरुवातीपासूनच आक्रमक धोरण स्विकारला. त्याने दक्षिण आफ्रिकेच्या वेगवान गोलंदाजांना बॅकफूट आणि फ्रंटफूट दोन्हीवर आव्हान दिले, खेळपट्टीच्या वर्तनानुसार वेगाने बदल केले. हा कोहलीसारखा दृष्टिकोन होता जो त्याने क्वचितच वापरला आहे, तरीही त्याने नेहमीच क्रिकेट जगताला आश्चर्यचकित केले आहे.
या डावाला खास बनवणारा प्रश्न असा आहे की तो फक्त परिस्थितीशी जुळवून घेतलेली आक्रमक खेळी होती का? की कोहली आता त्याच्या वनडे फलंदाजीला तिसऱ्या टप्प्यात घेऊन जात आहे, जिथे अनुभव आणि शक्ती एकत्रितपणे प्रतिबिंबित होतात? रांची वनडे ही कोहलीच्या वनडे कारकिर्दीतील तिसरी वेळ होती जेव्हा त्याने सात षटकार मारले. यापूर्वी, त्याने सन २०२३ मध्ये श्रीलंकेविरुद्ध (आठ षटकार) आणि सन २०१३ मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध (सात षटकार) ठोकले होते. या सर्व डावांमध्ये एक पॅटर्न आहे: जेव्हा कोहली मुक्तपणे त्याचे शॉट्स खेळतो तेव्हा तो केवळ धावाच करत नाही तर सामन्याचे चित्रच बदलवतो.
या डावात कोहलीची शॉट निवड अपवादात्मक होती. त्याने एकाच लांबीच्या चेंडूंवर तीन वेगवेगळे शॉट्स खेळले. एक शॉट लाँग ऑफवर, दुसरा लाँग ऑनवर आणि तिसरा मिड-विकेटवर खेळला गेला. हेच कारण होते की दक्षिण आफ्रिकेचे गोलंदाज मैदान सेट करण्यात अपयशी ठरले. कोहली फक्त धावा काढत नव्हता, तर तो वर्गात वेगवान गोलंदाज आणि क्षेत्ररक्षण योजना शिकवत होता.
ऑस्ट्रेलियाच्या अलिकडच्या दौऱ्यात, रोहित शर्मानेही आपली फलंदाजीची शैली बदलली. तो त्याच्या हिट-ऑर-मिस आक्रमक शैलीपासून दूर गेला आणि क्लासिकल वनडे अँकरच्या भूमिकेत परतला, तर कोहली आता उलट, ऊर्जा-सुरू केलेल्या वनडे मॉडेलचा अवलंब करत असल्याचे दिसते. हा निव्वळ योगायोग आहे का ? कदाचित नाही. भारतीय संघ सध्या संक्रमणाच्या टप्प्यात आहे, शुभमन गिल, श्रेयस अय्यर आणि तिलक वर्मा सारखे खेळाडू भविष्यासाठी तयारी करत आहेत. कोहलीला समजते की स्पर्धा वाढत आहे आणि बदल आवश्यक आहे.
सध्या क्रिकेटच्या तीनही प्रारूपात नाणेफेक आणि भारतीय कर्णधार मग तो कोणीही असो यांच्यात छत्तीसचा आकडा झाला असल्याचे स्पष्ट दिसते मागील काही दिवसात नाणेफेकी भारतीय कर्णधारांना सातत्याने हुलकावणी देत आहे. वनडे प्रकारात तर सन २०२३ च्या विश्वचषकाच्या उपांत्य फेरीनंतर भारताने आजतागायत खेळल्या गेलेल्या १९ सामन्यात नाणेफेक गमावली आहे. वनडे, टी२० मध्ये यामुळे फारसे नुकसान झाले नसले तरी कसोटीमध्ये मात्र भारताला मोठी हानी झाली आहे. या सामन्यातील विजयाने मागील काही दिवसात द. आफ्रिकेकडून होत असलेल्या पराभवांची साखळी तुटल्याने खेळाडूंसह सर्वच भारतीय समर्थकांना निश्चितच हायसे वाटले असेल.
@डॉ.दत्ता विघावे
क्रिकेट समिक्षक
मो. क्रं - ९०९६३७२०८२.
