दुःखितांचे अश्रू” – ग्रामीण वास्तवाचे रक्तरंजित चित्रण करणारी नवी कादंबरी

सोलापूर जिल्ह्यातील संतांची भूमी म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या मंगळवेढा तालुक्यातील प्रा. शशिकांत जाधव यांनी मराठी साहित्यविश्वात एक हृदयस्पर्शी आणि वास्तववादी कादंबरी साकारली आहे – “दुःखितांचे अश्रू”.

ही कादंबरी ग्रामीण जीवनशैलीतील रक्ताच्या नातेसंबंधातील तुटलेपण, कुटुंबातील फुट, सावकारशाहीचे जाळे आणि समाजातील अन्यायाविरुद्ध उभा राहणाऱ्या नव्या पिढीचा संघर्ष यांचे ज्वलंत चित्रण करते.

कथानकाची झलक

कादंबरीची सुरुवात होते दऱ्याप्पा नानांच्या एकसंघ कुटुंबापासून. परंतु मोठा मुलगा मधुकर–संजना व धाकटा मुलगा सुधाकर–रंजना यांच्या संसारात चांगुणाबाईच्या कानभरणीमुळे फूट पडते आणि सुरू होतो विभक्त कुटुंबांचा संघर्षमय प्रवास.

याच दरम्यान गावातील सावकार आबासाहेब जहागीरदार यांचे पात्र रंगमंचावर येते. त्यांचा पुत्र खंडेराव आणि सुधाकरचा मुलगा रावजी यांची मैत्री पैशाच्या मोहाने अंधाराकडे जाते. रावजीचे ‘हिरा’ या नर्तकीवरील प्रेमभंग, जमिनीचा सौदा, आणि कुटुंबाची उध्वस्त झालेली अवस्था हे सर्व कथानकाला आणखी हळवं करतं.

रुपालीने खंडेरावला मारलेली चपराक हा केवळ वैयक्तिक प्रसंग नसून अन्यायाविरुद्ध सामान्य माणसाने द्यावी अशी जागृती करणारी घणाघाती हाक आहे, असा प्रश्न वाचकांच्या मनात निर्माण होतो.

🌸 नव्या पिढीची वाटचाल

सर्व संकटांतून मधुकर–रंजनाचा मुलगा विजय उभा राहतो. ‘कमवा आणि शिका’ योजनेतून शिक्षण घेऊन तो मराठीचा प्राध्यापक बनतो. विजय आणि आबासाहेबांची कन्या सुमन यांचे प्रेमविवाह होतो आणि कादंबरीत संघर्षातून उमलणारे नवजीवन दिसते.

सुमन गरोदर असताना विजय आई–वडिलांचे दुःख पुसून टाकण्याचा निश्चय करतो. “माऊली प्रसाद” नावाने घेतलेला बंगला तो आई–वडिलांच्या चरणी ठेवतो की सुमनसाठी, की अन्याय करणाऱ्या समाजासाठी – हा प्रश्न वाचकांच्या मनाला सतत छेडत राहतो.

🎭 साहित्यिक ठसा

“दुःखितांचे अश्रू” ही कादंबरी ग्रामीण समाजव्यवस्थेतील विखुरलेले संसार, सावकारशाहीची जखम, मुला–मुलींची स्वप्ने, प्रेमभंग, संघर्ष आणि शेवटी दुःखातून उमटणारी आशेची नवी फुंकर यांचे विलक्षण चित्रण करते.

🖋️ निष्कर्ष

मराठी साहित्य विश्वात या कादंबरीने वाचकांना विचार करायला लावणारे प्रश्न उपस्थित केले आहेत.

• कुटुंबातली ताटातूट का होते?
• सावकारशाही अजूनही का संपली नाही?
• नव्या पिढीची चपराक अन्याय सहन करणाऱ्या समाजाला जागं करेल का?

याच प्रश्नांनी “दुःखितांचे अश्रू” वाचकांच्या मनावर चिरस्थायी ठसा उमटवते.

००००