जागतिक चिमणी दिन: एक संवेदनशील साद

दि. २० मार्च २०२५

चिमण्यांचा चिवचिवाट ऐकला की मन आनंदित होते. परंतु, जसजसे शहरीकरण वाढत आहे, तसतशा या छोट्या पक्ष्यांची संख्या झपाट्याने घटत चालली आहे. याच पार्श्वभूमीवर दरवर्षी २० मार्च रोजी 'जागतिक चिमणी दिन' साजरा केला जातो, जेणेकरून या पक्ष्यांचे संवर्धन करण्याची गरज अधोरेखित करता येईल.

चिमण्यांचे अस्तित्व धोक्यात का?

गेल्या काही दशकांमध्ये चिमण्यांची संख्या मोठ्या प्रमाणावर घटली आहे. यामागील काही महत्त्वाची कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत –

1. शहरीकरण आणि जंगलतोड – उंच इमारती आणि सिमेंटच्या जंगलामुळे चिमण्यांना घरटे बांधण्यासाठी योग्य ठिकाणे मिळत नाहीत.
2. कीटकनाशकांचा वापर – शेतीमध्ये वापरण्यात येणारे कीटकनाशक हे चिमण्यांच्या अन्नसाखळीला धोका पोहोचवत आहेत.
3. मोबाईल टॉवर्स आणि रेडिएशन – मोबाईल टॉवरमधून येणाऱ्या विद्युतचुंबकीय लहरींमुळे चिमण्यांचे स्थानिक स्थलांतर प्रभावित होत आहे.
4. प्लास्टिक आणि प्रदूषण – प्लास्टिकचा मोठ्या प्रमाणावर होणारा वापर आणि वाढते प्रदूषण चिमण्यांसाठी जीवघेणे ठरत आहे.

चिमण्यांचे संवर्धन कसे करावे?

चिमण्यांचे संवर्धन करणे प्रत्येक नागरिकाचे कर्तव्य आहे. यासाठी आपण खालील पद्धती अवलंबू शकतो –
✔ चिमण्यांसाठी घरटी तयार करणे – घराच्या बाल्कनी किंवा अंगणात चिमण्यांसाठी छोटे घरटे उपलब्ध करून दिल्यास त्या सुरक्षित राहू शकतात.
✔ पाण्याचे आणि अन्नाचे ताट ठेवणे – उन्हाळ्याच्या दिवसात चिमण्यांसाठी पाणी आणि अन्न उपलब्ध करून दिल्यास त्यांचे जीवनमान सुधारू शकते.
✔ कीटकनाशकांचा कमी वापर – नैसर्गिक शेतीला प्रोत्साहन दिल्यास चिमण्यांना आवश्यक अन्नसाखळी टिकवून ठेवता येईल.
✔ झाडे लावणे – अधिकाधिक झाडे लावल्याने चिमण्यांना नैसर्गिक अधिवास मिळेल.

चिमण्यांचे महत्त्व

चिमण्या पर्यावरणाच्या संतुलनात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. त्या कीटक खात असल्याने नैसर्गिक कीटकनाशक म्हणून कार्य करतात. याशिवाय, त्या परागसिंचन प्रक्रियेमध्येही मदत करतात. त्यामुळे चिमण्यांचे अस्तित्व वाचविणे हे केवळ पर्यावरणपूरक नव्हे, तर जैवविविधतेसाठीही आवश्यक आहे.

निष्कर्ष

चिमण्यांच्या संवर्धनासाठी केवळ सरकारी धोरणे पुरेशी नाहीत, तर प्रत्येक नागरिकाने पुढाकार घेणे गरजेचे आहे. 'जागतिक चिमणी दिन' हा केवळ एक दिवस साजरा करण्याचा विषय नसून, हे एक चळवळ बनविण्याची गरज आहे. आपण आजपासूनच आपल्या आजूबाजूच्या परिसरात चिमण्यांसाठी अनुकूल वातावरण निर्माण केले, तर या गोडसर आवाजाने आपल्या भविष्यातील पिढ्यांसाठीही निसर्गाची गोड आठवण बनून राहील.

संकलन 

रमेश जेठे (सर)

मो.960854765