अँडरसन - तेंडुलकर नावाने प्रथमच खेळल्या जाणाऱ्या ९३ वर्षांचा इतिहास पाठीशी असलेल्या भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील कसोटी मालिकेतील पाच सामन्यांच्या श्रृंखलेतील पहिला सामना २० जून म्हणजेच शुक्रवार पासून खेळला जाणार आहे. यासह, हे दोन्ही संघ नवीन जागतिक कसोटी अजिंक्यपद चक्र (२०२५-२७) सुरू करेल. हेडिंग्ले येथे खेळल्या जाणाऱ्या पहिल्या कसोटी सामन्यासाठी ईसीबीने अंतिम अकरा जणांच्या संघाची घोषणा केली आहे. या संघात तरुण आणि अनुभवी खेळाडूंचे मिश्रण आहे.
इंग्लंड पहिल्या सामन्यात अलिकडच्या काळात त्यांच्या सर्वात कमी अनुभवी गोलंदाजी आक्रमणासह उतरेल. जेम्स अँडरसन निवृत्त झाला आहे तर जोफ्रा आर्चर आणि मार्क वूड दुखापतग्रस्त आहेत, त्यामुळे ब्रायडन कार्स आणि ख्रिस वोक्स यांच्यावर अतिरिक्त जबाबदारी सोपविण्यात आली आहे.
भारताने सन २००७ मध्ये राहुल द्रविडच्या नेतृत्वाखाली इंग्लंडविरुद्ध घरच्या मैदानावर शेवटची कसोटी मालिका जिंकली होती. त्यावेळी भारताने तीन सामन्यांची मालिका १-० अशी जिंकण्यात यश मिळवले होते. सन २००७ पासून भारतीय संघाने चार वेळा इंग्लंडचा दौरा केला आहे पण त्यांना एकदाही मालिका विजयाची चव चाखता आली नाही. सन २०११ मध्ये एकदिवसीय विश्वचषक जिंकल्यानंतर भारताने इंग्लंडचा दौरा केला. त्यावेळी संघ महेंद्रसिंग धोनीच्या नेतृत्वाखाली खेळण्यासाठी गेला होता, परंतु चार सामन्यांच्या कसोटी मालिकेत त्यांना एकही सामना जिंकता आला नाही आणि यजमान संघाने भारताचा ४-० अशा फरकाने पराभव केला.
भारतीय संघ पाच सामन्यांच्या कसोटी मालिकेसाठी इंग्लंड दौऱ्यावर आहे. या मालिकेतील पहिली कसोटी २० जूनपासून लीड्समध्ये खेळवली जाईल. तर दुसरी कसोटी २ जुलैपासून बर्मिंगहॅममध्ये खेळवली जाईल. तिसरी कसोटी १० जुलैपासून लॉर्ड्समध्ये, तर चौथी कसोटी २३ जुलैपासून मँचेस्टरमध्ये खेळवली जाईल. पाचवी कसोटी ३१ जुलैपासून लंडनमधील ओव्हल येथे खेळवली जाईल.
पहिल्या कसोटी सामन्यासाठी इंग्लंडचा संघ झॅक क्रॉली, बेन डकेट, ऑली पोप, जो रूट, हॅरी ब्रूक, बेन स्टोक्स (कर्णधार), जेमी स्मिथ (यष्टिरक्षक), ख्रिस वोक्स, ब्रायडन कार्स, जोश टंग, शोएब बशीर.
या दौऱ्यापूर्वी टीम इंडियाने गेल्या १५ वर्षांत चार वेळा इंग्लंडचा दौरा केला आहे. तथापि, या चार मालिकांमध्ये टीम इंडियाला यश मिळाले नाही. यापैकी इंग्लंडने तीन मालिका जिंकल्या, तर सन २०२१-२२ मध्ये खेळलेली पाच सामन्यांची मालिका २-२ अशी बरोबरीत राहिली. आता भारताचा नवा कसोटी कर्णधार शुभमन गिलवर टीम इंडियाला विजय मिळवून देण्याची मोठी जबाबदारी असेल. भारतीय संघाने राहुल द्रविडच्या नेतृत्वाखाली २००७ मध्ये इंग्लंडमध्ये शेवटची कसोटी मालिका जिंकली होती. अशा परिस्थितीत, टीम इंडिया १८ वर्षांचा दुष्काळ संपविण्याचा प्रयत्न करेल. सन२०११ पासून भारताच्या इंग्लंडच्या चार वेगवेगळ्या दौऱ्यांमध्ये, चार वेगवेगळ्या भारतीय फलंदाजांनी सर्वाधिक धावा केल्या आहेत. एवढेच नाही तर चार वेगवेगळ्या गोलंदाजांनी सर्वाधिक विकेट्स घेतल्या.
सन २०११ मध्ये महेंद्रसिंग धोनीच्या नेतृत्वाखाली भारताने इंग्लंडचा दौरा केला. तेव्हा संघात राहुल द्रविड, सचिन तेंडुलकर आणि व्हीव्हीएस लक्ष्मणसारखे महान फलंदाज होते, तर गोलंदाजीची जबाबदारी झहीर खान, इशांत शर्मा आणि प्रवीण कुमार यांच्यावर होती. इंग्लंडकडे अँड्र्यू स्ट्रॉस, अ‍ॅलिस्टर कुक, जोनाथन ट्रॉट, केविन पीटरसन आणि इयान बेलसारखे फलंदाज होते. तथापि, या दौऱ्यात टीम इंडियाचा चार सामन्यांच्या कसोटी मालिकेत ४-० असा पराभव झाला. या मालिकेत द्रविडने भारतासाठी सर्वाधिक धावा केल्या. त्याने चार सामन्यांच्या आठ डावात ७६.८३ च्या सरासरीने ४६१ धावा केल्या. इंग्लंडकडून केविन पीटरसनने सर्वाधिक धावा केल्या. त्याने चार सामन्यांच्या सहा डावात १०६.६० च्या सरासरीने ५३३ धावा केल्या. त्याच वेळी, प्रवीण कुमारने या मालिकेत भारतासाठी सर्वाधिक विकेट्स घेतल्या. त्याने तीन सामन्यात १५ विकेट्स घेतल्या. त्याच वेळी, स्टुअर्ट ब्रॉडने इंग्लंडसाठी सर्वाधिक २५ बळी घेतले.
सन २०१४ मध्ये भारताच्या इंग्लंड दौऱ्यात महेंद्रसिंग धोनी हाच कर्णधार होता. त्यावेळी संघ बदलाच्या टप्प्यातून जात होता. सचिन, द्रविड, लक्ष्मण निवृत्त झाले होते. अशा परिस्थितीत, जबाबदारी मुरली विजय, शिखर धवन, चेतेश्वर पुजारा, झहीर खान, अजिंक्य रहाणे आणि विराट कोहली सारख्या तरुणांवर होती. तथापि, पाच सामन्यांच्या मालिकेत टीम इंडियाला ३-१ असा पराभव स्विकारावा लागला. कसोटी सलामीवीर म्हणून मुरली विजय एक प्रबळ दावेदार म्हणून उदयास आला. या मालिकेत त्याने भारतासाठी सर्वाधिक धावा केल्या. विजयने पाच सामन्यांच्या १० डावात ४०.२० च्या सरासरीने ४०२ धावा केल्या. दरम्यान, १० डावांमध्ये ३४९ धावा करणारा धोनी हा यादीत दुसरा भारतीय होता. इंग्लंडकडून सर्वाधिक धावा जो रूटने केल्या. त्याने पाच सामन्यांच्या सात डावात १०३.६० च्या सरासरीने ५१८ धावा केल्या. त्याचबरोबर, भुवनेश्वर कुमारने भारताकडून पाच सामन्यात सर्वाधिक १९ विकेट्स घेतल्या. तर इंग्लंडकडून जेम्स अँडरसनने सर्वाधिक २५ बळी घेतले.
सन २०१८ मध्ये नवीन कर्णधार विराट कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारताने इंग्लंडचा दौरा केला. त्यावेळी कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारतीय कसोटी संघाची कामगिरी चांगली होती. तरीही पाच सामन्यांच्या या मालिकेत टीम इंडियाला ४-१ ने पराभव पयरी पडला. दरम्यान कोहलीने कर्णधारपदाच्या अनेक उत्तम खेळी खेळल्या. त्याने पाच सामन्यांच्या १० डावात भारतासाठी सर्वाधिक ५९३ धावा केल्या. या काळात त्याची सरासरी ५९.३० होती. इंग्लंडकडून सर्वाधिक धावा जोस बटलरने केल्या. त्याने पाच सामन्यांच्या नऊ डावात ३८.७८ च्या सरासरीने ३४९ धावा केल्या. त्याच वेळी, भारताकडून इशांत शर्माने पाच सामन्यांमध्ये सर्वाधिक १८, तर इंग्लंडकडून जेम्स अँडरसनने सर्वाधिक २४ गडी बाद केले.
सन २०२१ मध्ये विराट कोहलीच्या नेतृत्वाखाली भारताने पाच सामन्यांच्या कसोटी मालिकेसाठी इंग्लंडचा दौरा केला. तथापि, चार चाचण्यांनंतर, कोरोनाचे रुग्ण आढळले आणि उर्वरित एक चाचणी पुढील वर्षी म्हणजेच सन २०२२ पर्यंत हलवण्यात आली. चार कसोटींमध्ये टीम इंडिया २-१ ने आघाडीवर होती. जसप्रीत बुमराहने पाचव्या कसोटीत कर्णधारपद भूषवले, भारताने तो सामना गमावला. अशा प्रकारे हि कसोटी अनिर्णित राहिली. अशाप्रकारे मालिका २-२ अशी बरोबरीत संपली. या मालिकेत भारताकडून रोहित शर्माने सर्वाधिक धावा केल्या. त्याने चार कसोटी सामन्यांच्या आठ डावांमध्ये ५२.५७ च्या सरासरीने ३६८ धावा केल्या. तर जो रूटने इंग्लंडकडून सर्वाधिक धावा केल्या. त्याने पाच कसोटी सामन्यांच्या नऊ डावांमध्ये १०५.२८ च्या सरासरीने ७३७ धावा केल्या. त्याच वेळी, जसप्रीत बुमराहने भारताकडून सर्वाधिक २३ विकेट्स घेतल्या. तर इंग्लंडकडून ऑली रॉबिन्सन आणि जेम्स अँडरसन यांनी २१-२१ गडी बाद केले.
आजतागायत इंग्लंडमध्ये भारतीय फलंदाजांनी वर्चस्व गाजवले आहे. राहुल द्रविड आणि सचिन तेंडुलकरसह एकूण २८ भारतीयांनी इंग्लंडमध्ये शतके केली आहेत. यामध्ये अजित आगरकर आणि अनिल कुंबळे यांचाही समावेश आहे.
'द वॉल' म्हणून ओळखले जाणारे राहुल द्रविड हे इंग्लंडमध्ये सर्वाधिक शतके करणारा भारतीय फलंदाज आहे. त्याने १३ सामन्यांच्या २३ डावात ६८.८० च्या सरासरीने फलंदाजी करत १३७६ धावा केल्या आहेत. यामध्ये त्याच्या नावावर सहा शतके आणि चार अर्धशतके आहेत. दुसऱ्या स्थानावर महान सचिन तेंडुलकर आहे, ज्याने १७ सामन्यांच्या ३० डावात चार शतके आणि आठ अर्धशतकांसह १५७५ धावा केल्या आहेत. त्याच वेळी, दिलीप वेंगसरकर इंग्लंडमध्ये सर्वाधिक शतके करणारा संयुक्त दुसरा फलंदाज आहे. या भूमीवर त्याने चार शतकेही ठोकली. क्रिकेटची मक्का समजल्या जाणाऱ्या लॉर्डसवर वेंगसरकरने सलग तीन दौऱ्यात तीन शतके ठोकली असून असे करणारा तो एकमेव परदेशी खेळाडू आहे.
भारतीय संघाचा सध्याचा कसोटी कर्णधार शुभमन गिलने सन २०२० मध्ये पदार्पण केले. त्याने आतापर्यंत खेळलेल्या ३२ कसोटी सामन्यांमध्ये १८९३ धावा केल्या आहेत. त्याची सरासरी ५९.९२ आहे. या प्रारूपात त्याने पाच शतके आणि सात अर्धशतके झळकविली आहेत. गिल इंग्लंडविरुद्ध आपले कौशल्य दाखविण्यास सज्ज आहे. सन २०२४ मध्ये जेव्हा तो इंग्लंडविरुद्ध भारतात कसोटी मालिका खेळला तेव्हा त्याने नऊ डावांमध्ये ४५२ धावा केल्या. भारताने ही मालिका ४-१ ने जिंकली होती.
सन २०२३ पासून यशस्वी जयस्वाल हा भारताकडून कसोटीत सर्वाधिक धावा करणारा फलंदाज आहे. त्याने १९ कसोटी सामन्यांमध्ये ५२.८८ च्या सरासरीने १७९८ धावा केल्या आहेत. यामध्ये चार शतके आणि १० अर्धशतकांचा समावेश आहे. त्याच वेळी, रोहित शर्मा दुसऱ्या स्थानावर आहे, ज्याने २०२३ पासून चार शतके आणि तितक्याच अर्धशतकांसह ११६४ धावा केल्या आहेत. गिल हा भारताकडून कसोटीत सर्वाधिक धावा करणारा तिसऱ्या क्रमांकाचा फलंदाज आहे. २०२३ पासून त्याने ११५७ धावा केल्या आहेत, ज्यात तीन शतके आणि चार अर्धशतकांचा समावेश आहे. कोहली (११११) आणि जडेजा (८४७) अनुक्रमे चौथ्या आणि पाचव्या स्थानावर आहेत. आता प्रश्न असा आहे की, यशस्वी जयस्वाल आणि शुभमन गिल या यादीचा भाग बनू शकतील का ?
भारताने आपला अंतिम संघ घोषित केला नसला तर वातावरण, खेळपट्टी व परिस्थितीचा अंदाज घेऊन ते आपला संघ नाणेफेकीपूर्वी जाहिर करतील असे संकेत आहेत.
@ डॉ.दत्ता विघावे
क्रिकेट समिक्षक
मो. क्रं - ९०९६३७२०८२
.jpg)
